"Ας υποθέσουμε πως ο Ροβινσωνας καλλιεργεί καλαμπόκι για τις ανάγκες του και η ετήσια Συγκομιδή του ειναι πέντε τσουβάλια. Ενας τρίτος παρατηρητής θα υπέθετε πως η αξία κάθε σακιού ειναι ίδια αφού,τόσο το περιεχόμενο,οσο και η ποσότητα δε διαφέρουν στο ελάχιστο. Ειναι όμως ετσι;
Το πρώτο τσουβάλι ειναι απολύτως αναγκαίο για να τραφεί ο Ροβινσώνας,δίχως αυτό δεν επιβιώνει.
Το δεύτερο τσουβάλι επίσης το καταναλώνει,αλλά τώρα πλέον όχι για να αποφύγει το λιμό,μα για να νιώθει χορτάτος,καλοταϊσμένος.
Το τρίτο,το χρησιμοποιεί για να ταΐσει τα κοτόπουλα στο κοτέτσι του,ετσι ώστε να τα πολλαπλασιάσει και να εμπλουτίσει το διαιτολόγιό του με κρέας και αυγά.
Το τέταρτο σακί,το χρησιμοποιεί για να φτιάξει απόσταγμα απο τον καρπό,ενα υποκατάστατο του αλκοόλ,μια μικρη δηλαδή πολυτέλεια για την καθημερινότητά του.
Το πέμπτο τέλος,μιας και του περισσεύει,το χρησιμοποιεί για να ταΐσει τους παπαγάλους και τα εξωτικά πτηνά του νησιού,ετσι ώστε να περνά το χρόνο του κάπως πιο ευχάριστα. Εισάγει την πολυτέλεια της διασκέδασης στη ζωή του.
Αν για οποιονδήποτε λόγο,ο Ροβινσωνας χρειαστεί να θυσιάσει κάποιο απ τα τσουβάλια του,το βέβαιο ειναι πως θα θυσιάσει πρώτα το 5ο και στη συνέχεια το 4ο. Θα προσπαθήσει να διαφυλάξει τα υπόλοιπα και ιδιαίτερα τα δυο πρώτα.
Αν λοιπόν η χρόνια έχει κακή σοδειά και τα τσουβάλια γίνουν δυο, προφανώς θα χρησιμοποιηθούν όπως το 1ο και το 2ο,αποκλειστικά δηλαδή για τη σίτιση του Κρούσου".
Το παράδειγμα αυτό δείχνει πως η αξία κάθε πράγματος,είναι απόλυτα εξαρτημένη από το χρήστη του,δηλαδή από τον άνθρωπο που το παράγει και το χρησιμοποιεί. Κάθε τσουβάλι καλαμπόκι αξίζει όσο το αξιολογεί ο άνθρωπος. Διαφορετικά το αξιολογεί ενας πεινασμένος,διαφορετικά ενας χορτάτος,διαφορετικά ενας που έχει μπουχτίσει να τρώει καλαμπόκι.
Ο Adam Smith περιέγραφε πως κάθε αγαθό έχει δυο μορφές αξίας: την αξία χρήσης και την αξία ανταλλαγής. Οι δυο τους δεν ταυτίζονται απαραίτητα. Το αποφασιστικό κριτήριο αξιολόγησης ειναι η σπάνις (scarcity). Αυτο ακριβώς το στοιχείο,ειναι που αξιολογεί ξεχωριστά ο κάθε άνθρωπος.
Αυτό δε το χαρακτηριστικό,η σπάνις, η έλλειψη,η ανεπάρκεια αγαθών,είναι που γεννά την Πολιτική Οικονομία.
Ο αέρας που αναπνέουμε,έχει τεράστια αξία χρήσης,αλλα επειδή διατίθεται σε αφθονία,η αξία ανταλλαγής του,ειναι μηδαμινή.
Το νερό που πίνουμε,έχει εξίσου μεγάλη αξία χρήσης,η δε ανταλλακτική του αξία εξαρτάται απο τη διαθεσιμότητά του. Είναι μικρή στην καλά ενυδατωμένη μας 'Ηπειρο,είναι μεγάλη στις περιοχές που πλήττονται από ξηρασία και ανυδρία.
Πάντοτε,ο αποφασιστικός κριτής είναι ο άνθρωπος που πρόκειται να καταναλώσει (αγαθά ή υπηρεσίες)!
Εδώ εδράζεται η αντίληψη για την υποκειμενική θεωρία αξίας (subjective theory of value) των αγαθών/υπηρεσιών,την οποία ενστερνίζεται η Αυστριακή σχολή οικονομικών (Menger,Bawerk,Mises,Hayek κ.α).
Αν επιχειρούσα να δώσω έναν ορισμό θα έλεγα πως "η ανταλλακτική αξία κάθε αγαθού/υπηρεσίας,δηλαδή η οικονομική του αξία,εξαρτάται άμεσα απ;o το ποσό αναγκαία θεωρούν την κτήση/παροχή του οι καταναλωτές".
Γι αυτό ο πολύτιμος αλλά άφθονος αέρας είναι δωρεάν ενώ ,το λιγότερο αναγκαίο αλλά ειδικών συνθηκών σινεμά στοιχίζει το αντίτιμο του εισιτηρίου του.
Η υποκειμενική θεωρία της αξίας,εκτός από οικονομικά ορθολογική,είναι και βαθιά δημοκρατική.
Αφήνει δηλαδή στους ανθρώπους-καταναλωτές το δικαίωμα να αποφασίζουν ελεύθερα,ποια αγαθά και ποιες υπηρεσίες θα επιλέξουν κατά προτεραιότητα και ποια θα αφήσουν για κάποια άλλη ευθετότερη χρονική στιγμή. Αντί να αποφασίζει αυθαίρετα κάποιος "πεφωτισμένος" εγκέφαλος ή κάποια ομάδα "σοφών", αποφασίζει η αγορά. Δηλαδή,η συνισταμένη των διαφορετικών επιθυμιών και προτιμήσεων, δισεκατομμυρίων ξεχωριστών ανθρώπων. Οι τιμές των αγαθών και υπηρεσιών,όταν διαμορφώνονται ελεύθερα στην αγορα,αντανακλούν αυτήν ακριβώς την περίπλοκη διαδικασία διαλογής. Κανένας άλλος μηχανισμός,δεν έχει ως τώρα υποκαταστήσει το θαυμαστό ρόλο της αγοράς στη διαδικασία αυτή. Κάθε φορά που παρεμβαίνει το κράτος για να επηρεάσει τις τιμές (δασμοί,επιδοτήσεις,φόροι ή φοροαπαλλαγές) επιλεκτικά σε κάποια τομεα της οικονομίας,το αποτέλεσμα ειναι η στρέβλωση της παραγωγικής διαδικασίας και η παραμόρφωση των προτιμήσεων του κοινού. Στις ακραίες περιπτώσεις που το κράτος επιδιώκει τον κεντρικό έλεγχο της οικονομίας,οι συνέπειες είναι τραγικές : ελλείψεις προϊόντων και μαύρη αγορά. Επιπλέον δε,επειδή ο έλεγχος της οικονομίας,είναι στην ουσία έλεγχος των επιθυμιών των ανθρώπων,πάντοτε η κεντρικά διευθυνόμενη οικονομία υλοποιείται σε καθεστώς πολιτικού ολοκληρωτισμού!
Οι άνθρωποι λοιπόν καθορίζουν τις ανάγκες τους,άρα και τις τιμες των αγαθών και υπηρεσιών που τους προσφέρονται.
Αυτή τουλάχιστον η προϋπόθεση πρεπει να τηρείται,προκειμένου να πληρούνται οι όροι οικονομικής ανάπτυξης εν μέσω ανοιχτής κοινωνίας.
Ο φιλελευθερισμός, δίνει το λόγο στον κάθε ανθρωπο ξεχωριστά και σέβεται την προτίμησή του.
Απο το νησί του Ροβινσώνα ως τις γειτονιές των σημερινών μεγαλουπόλεων η θεμελιώδης αυτή αρχή ισχύει διαχρονικά.
13/9/2015
No comments:
Post a Comment