Για την ακρίβεια πρόκειται για την απαγόρευση "του αισθήματος της απόρριψης και της αποτυχίας",όπως σημειώνει η ανακοίνωση του γραφείου τύπου της αξιωματικής αντιπολίτευσης
http://www.syriza.gr/article/id/56533/Anakoinwsh-toy-Tmhmatos-Paideias-toy-SYRIZA-gia-thn-enarksh-twn-panelladikwn-eksetasewn.html#.U4cL_vl_uJo
Μια από τις συνήθειες που έχω,είναι να προσπαθώ να αναλύω το σκεπτικό μιας τοποθέτησης.Νομίζω πως αυτό είναι που αποκαλύπτει τις βαθύτερες προθέσεις όσων την υποστηρίζουν και επιτρέπει-κατ' ανθρώπινη βέβαια εκτίμηση-την πρόβλεψη των επιπτώσεων ενδεχόμενης εφαρμογής της.
Η συγκεκριμένη ανακοίνωση παρέχει την εξαιρετικά σημαντική πληροφορία πως τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ αποστρέφονται το "αίσθημα απόρριψης και αποτυχίας".Λογικό εκ πρώτης όψεως,κανείς δε νιώθει όμορφα όταν τον απορρίπτουν ή αποτυγχάνει.Αναρωτιέμαι όμως,με ποιον τρόπο μπορεί κανείς να αποφύγει ένα τέτοιο ενδεχόμενο;
Η ζωή είναι μια διαρκής μαθητεία για κάθε άνθρωπο.Η διαδικασία της μάθησης υπόκειται σε δυο βασικούς παράγοντες: τη νόηση και την εμπειρία.
Με τη νόηση μαθαίνουμε έμμεσα,συνδυάζοντας γνωστικά δεδομένα του παρελθόντος και του παρόντος,προβαίνοντας σε συλλογισμούς,διερευνώντας την αλήθεια ή το ψεύδος μιας πρότασης.
Με την εμπειρία μαθαίνουμε άμεσα και επώδυνα ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας: το μικρό παιδί που καίγεται απ'τη φωτιά μαθαίνει άπαξ δια παντός να την αποφεύγει.Ο πόνος από βιολογικής σκοπιάς,αποτελεί έναν μηχανισμό βιοπροστασίας του οργανισμού.Μαθαίνουμε από νωρίς να αποφεύγουμε ο'τι μας προξενεί πόνο.
Στην ενήλικη ζωή,πολυπλοκότερες καταστάσεις μαθαίνουμε να τις διαχειριζόμαστε μέσω και των τραυματικών τους για εμάς χαρακτηριστικών.
"Αν δεν πάθεις,δε θα μάθεις" λέγανε οι γιαγιάδες μας.
Αυτό φυσικά δε σημαίνει πως ο άνθρωπος οφείλει να επιδιώκει την οδύνη για λόγους γνωσιολογικούς,κάθε άλλο.Σημαίνει πως η οδύνη της αποτυχίας και της απόρριψης,αποτελεί ένα δυσάρεστο μεν,αναγκαίο δε στάδιο για την αποφυγή της επανάληψης των επιλογών που την προκάλεσαν.Σε μεγάλο βαθμό τα αποτελέσματα των πράξεών μας εξαρτώνται από δικές μας επιλογές.Οι επιπτώσεις που οι πράξεις μας έχουν στον ψυχισμό μας,καθορίζουν και το πως θα τις αποτιμήσουμε.Αν ο άνθρωπος πάψει να νιώθει οδύνη για την αποτυχία ή ηδονή για ο'τι τον ευχαριστεί,τότε το βασικό κίνητρο της ανθρώπινης πράξης θα εκλείψει!
Για να μιλήσουμε απλά: είναι αδύνατον να αποβάλλεις από την ανθρώπινη ζωή το αίσθημα της αποτυχίας ή της επιτυχίας,της απόρριψης ή της αποδοχής.
Δεν είναι μόνο βιολογικά αδύνατον κάτι τέτοιο,αλλά -αν υποθέσουμε πως μπορούσε να γίνει- θα ήταν και μοιραίο για την ηθική εξέλιξη του ανθρώπου.
Φαντάζεται κανείς μια κοινωνία στην οποία οι άνθρωποι θα έπαυαν να βιώνουν οδυνηρές εμπειρίες και,ανεξάρτητα απ'τις όποιες επιλογές τους,θα βίωναν μια κατάσταση διαρκούς ευωχίας;
Τι κίνητρο θα είχαν τότε για οποιαδήποτε πράξη;
Οι ρίζες της ανθρώπινης πράξης είναι φυσικά εξαιρετικά πολύπλοκες.Αλλά,η σημασία της οδύνης ως κινήτρου,είναι νομίζω αναμφισβήτητη.
Σε τι θα χρησίμευε στον άνθρωπο η δημιουργική φαντασία,η έμπνευση,η τόλμη του νέου εγχειρήματος,ο προβληματισμός πάνω σε μια δύσκολη κατάσταση,το όραμα για την οποιαδήποτε βελτίωση,αν εξέλιπε η αίσθηση του αναγκαίου και του επαχθούς,του δυσάρεστου και του ηθικά απορριπτέου,του προβληματικού και του αισθητικά αποτρόπαιου;
Τι κίνητρο θα είχε η επιστημονική έρευνα,δίχως την οδύνη της διάψευσης;
Η καλλιτεχνική δημιουργία δίχως την απόρριψη της συμβατικής καθημερινότητας;
Η επιχειρηματικότητα δίχως τον οραματισμό της βελτίωσης;
Η εργασία δίχως το άχθος της ανάγκης;
Δίχως απόρριψη και αποτυχία,δεν υπάρχει ανάγκη για βελτίωση.Δίχως κίνητρο προαγωγής,η ανθρώπινη πράξη παραλύει.Δίχως πράξη,η σκέψη ατροφεί.Ένας άνθρωπος που δε σκέφτεται ούτε πράττει περιέρχεται σε κατώτερη βιολογική βαθμίδα.Μια κοινωνία μη σκεπτόμενων άπραγων όντων,είναι μια μη ανθρώπινη κοινωνία!
Η πρόταση λοιπόν του ΣΥΡΙΖΑ,μπορεί να εκκινείται από αγαθές προθέσεις (να περιορίσει την οδύνη του αισθήματος αποτυχίας),αλλά είναι φοβάμαι,αφενός μεν μη λειτουργική,αφετέρου δε στις ηθικές της μακροπρόθεσμες επιπτώσεις,ανθρωπιστικά αποτρόπαιη!
Αν είχαν να προτείνουν κάποια άλλη διαδικασία αξιολόγησης στην οποία η επιτυχία και η αποτυχία θα ήταν παρούσες,θα έλεγα πως η ανάλυσή μου τους αδικεί.Δεν είδα όμως πουθενά στην ανακοίνωσή τους κάτι τέτοιο.Αντίθετα,το μόνο που διαπίστωσα ήταν η αγωνιώδης,όσο και ουτοπική προσπάθεια εξοβελισμού του "αισθήματος της αποτυχίας και της απόρριψης"!
Το να επιχειρείς όμως τη δημιουργία τεχνητών συνθηκών μακαριότητας,δε συνιστά ανθρωπιστική πρακτική.
2) Οι φαιές αποχρώσεις της πατερναλιστικής αντίληψης
Συχνά ακούγεται πως "για να εκλείψει η Χρυσή Αυγή" πρέπει να εκλείψουν τα γενεσιουργά αίτιά της.Η άποψη φαίνεται εύλογη και,επιπλέον,απομακρύνει από τη συνωμοσιολογική ερμηνεία του φαινόμενου ("πρόκειται για το μακρύ χέρι του συστήματος","είναι σύμφυτη με τον καπιταλισμό" κλπ).
Η συνωμοσιολογική ερμηνεία δε λαμβάνει υπ'όψιν της τη χρονική συγκυρία έξαρσης της δημοφιλίας της Χρυσής Αυγής (η οποία μόλις πριν λίγα χρόνια ήταν μια οργάνωση μηδαμινής απήχησης),αλλά ούτε και την ιδιαιτερότητα της καθ'υπεροχήν έντασης του φαινομένου στην Ελλάδα (ενώ για παράδειγμα,είναι σαφώς ηπιότερο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες).Τείνω λοιπόν να θεωρήσω χωροχρονικά ανεπαρκή τη συνωμοσιολογική ερμηνεία αφού,πάσχει κατά το χρόνο και κατά το χώρο εκδήλωσης του φαινομένου.
Η δεύτερη δημοφιλής θεωρία,συνδέει τη ΧΑ με "το μνημόνιο",αλλά και αυτή σκοντάφτει στην απουσία φαινομένων τύπου ΧΑ στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες που γνώρισαν μνημόνιο (Πορτογαλία,Ιρλανδία,Ισπανία).
Γιατί λοιπόν αυτή η Ελληνική διόλου τιμητική ιδιαιτερότητα;
Ασφαλώς δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις.Ωστόσο,θα επιστρέψω στην αρχική θεωρία περί "εξάλειψης των αιτίων" και θα προσπαθήσω να την επεξεργαστώ.
Τι ακριβώς εννοούμε όταν ζητάμε "να εκλείψουν οι παράγοντες που τη γεννούν";
Τι "γεννά" τη ΧΑ;
Κατά τη γνώμη μου,δύο βασικοί παράγοντες με κοινό παρονομαστή το φόβο: ο φόβος της εγκληματικότητας (την οποία είναι γεγονός πως πολλοί συνδέουν με τους αλλοδαπούς,δικαιολογημένα και μη) και ο φόβος της ανέχειας (και σ'αυτόν υπεισέρχονται οι αλλοδαποί ως δυνάμει εργασιακοί ανταγωνιστές).
Οι άνθρωποι όμως που ψηφίζουν ΧΑ,αν εξαιρέσουμε το σκληρό πυρήνα των ιδεολόγων του ναζισμού,μέχρι πριν λίγα χρόνια ήταν οι άνθρωποι της διπλανής μας πόρτας.Συνεπώς,πρέπει να θέσουμε το προκλητικό ερώτημα: μοιραζόμασταν άραγε μ'αυτούς κάποια κοινή αντίληψη περί πολιτικής; Διότι,προφανώς αυτοί οι άνθρωποι μέχρι πρότινος ήταν συμπολίτες με τους οποίους τα λέγαμε στα πηγαδάκια των πλατειών,στις αίθουσες αναμονής,στα λεωφορεία,στα γήπεδα,στις συναυλίες.Τι κοινό μοιραζόμασταν μέχρι τότε και μας κρατούσε τεχνητά δεμένους σε μια κοινότητα;
Φοβάμαι πως η απάντηση είναι δυσάρεστη:μας ένωνε η κοινή αντίληψη του πατερναλιστικού ρόλου της Πολιτείας.Η άποψη δηλαδή πως η Πολιτεία και κατ'επέκταση οι εκπρόσωποί της,είναι για να μας λύνουν κάθε πρόβλημα στη ζωή.Από το διορισμό σε μια υπηρεσία,μέχρι τον εκχιονισμό της αυλής μας.Στην Ελληνική του εκδοχή,το πατερναλιστικό φαινόμενο προσαρμόστηκε στην Πολιτειακή μας στρέβλωση: επειδή δεν υπήρχαν θεσμοί με διαχρονική και υπερκομματική ισχύ,αλλά λειτουργούσε η αυθαιρεσία του πολιτικού,ο πολίτης-πελάτης αξίωνε από τον πολιτικό την όποια εκδούλευση.Ο πατερναλισμός προσωποποιούνταν κατά κανόνα ("όχι η Πολιτεία,αλλά ο κύριος Ταδόπουλος θα μας τακτοποιήσει") ή όταν η διάχυση ευθυνών θόλωνε το τοπίο,αποπροσωποποιούνταν κατά συνθήκη ("που είναι το Κράτος";).
Οι Έλληνες πολίτες πορεύτηκαν επί δεκαετίες με αυτή την αντίληψη περί πολιτικής και οι Έλληνες πολιτικοί την ενθάρρυναν όσο μπορούσαν! Δυο τρεις εξαιρέσεις πολιτικών,σύντομα περιθωριοποιήθηκαν από τους ίδιους τους πολίτες.
Το λυπηρό είναι πως η πατερναλιστική αντίληψη διαχέονταν οριζόντια σε όλους τους πολιτικούς χώρους: δεξιά,κέντρο και αριστερά υπόσχονταν λύσεις στα προβλήματα του πολίτη.
Ο πατερναλισμός,ως ηθική επιλογή,είναι κυρίαρχος.Όλοι σου λένε πως θα σου "φτιάξουν τη ζωή",κανείς πως θα άρει τα εμπόδια για να φτιάξεις μόνος σου τη ζωή σου!Αντίστοιχα οι πολίτες περιμένουν "λύσεις",όχι παροτρύνσεις αυτόνομης ατομικής δράσης.
Αυτός ο χρόνιος εθισμός στον πατερναλιστικό ρόλο της πολιτικής είναι που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη και χρονοβόρα την απομείωση της δημοφιλίας της ΧΑ!
Ταυτόχρονα,είναι υπεύθυνος για την περιορισμένη απήχηση του αδιανόητου φιλελεύθερου μηνύματος: "Φτιάξε μόνος σου τη ζωή σου και μην τα περιμένεις όλα από την Πολιτεία.Ζήτα λιγότερα εμπόδια στη δράση σου αντί για έτοιμες λύσεις.Πάρε τη ζωή σου στα χέρια σου και μην την εναποθέτεις στον εκλεκτό της ψήφου σου.Επέλεξε αυτόν που θα βγει απ'το δρόμο σου και όχι αυτόν που θέλει διαρκώς να σου δείχνει το δρόμο"!
Αυτές οι παροτρύνσεις μοιάζουν με ενοχλητικά ζιζάνια στο πατερναλιστικό θερμοκήπιο.
Πολύ φοβάμαι λοιπόν πως πίσω από τη γενικόλογη διαπίστωση "να αρθούν τα αίτια που τρέφουν τη ΧΑ",κρύβεται σε μεγάλο βαθμό το πατερναλιστικό αίτημα "εξασφαλίστε μας μια καλή ζωή".Είναι αναγκαίο να γίνει μια βασική διάκριση: είναι άλλο πράγμα η υποχρέωση της Πολιτείας να παρέχει ένα μίνιμουμ ασφάλειας/περίθαλψης/πρόνοιας/εκπαίδευσης/υποδομών στους πολίτες και εντελώς άλλο το να μεριμνά για κάθε πτυχή του ιδιωτικού τους βίου.Στην πρώτη περίπτωση,έχουμε ένα Κράτος που δικαιολογεί την ύπαρξή του ως κοινότητα που εξυπηρετεί τις θεμελιώδεις απαιτήσεις του κοινωνικού συμβολαίου.Στη δεύτερη,έχουμε ένα Κράτος που υπερβαίνει αυτές τις αρμοδιότητες και αξιώνει έλεγχο στην ιδιωτική ζωή των πολιτών.
Η διάκριση είναι θεμελιώδης και πρέπει να είναι σαφής.
Όταν ζητάς από κάποιον άλλο (το Κράτος,την κοινότητα,τον κομματάρχη) να "σου φτιάξει τη ζωή",ουσιαστικά παραδίδεις τη ζωή σου στα χέρια του.
Εκτιμώ πως αυτή η στεβλή πατερναλιστική υπερτροφία,με τις φαιές της αποχρώσεις,είναι ο παράγοντας που θα κρατήσει ζωντανή τη ΧΑ για αρκετά ακόμη χρόνια.
Μακάρι να κάνω λάθος...
ΥΓ: πολλές από τις ιδέες περί πραξεολογίας τις οφείλω στο "Human Action" του L.von Mises, εξ ου και το εξώφυλλο της ανάρτησης.
30/5/2014
No comments:
Post a Comment