Το ζήτημα είναι εξαιρετικά περίπλοκο για πολλούς λόγους.
Αφενός μεν κάθε προτεινόμενη λύση θα πρέπει να είναι λειτουργική για τη χώρα αλλά και υλοποιήσιμη εντός του ευρύτερου οικονομικού περιβάλλοντος (παραδοχή 1).
Αφετέρου δε, η μελέτη των παραδειγμάτων του παρελθόντος θα πρέπει να προσαρμοστεί στα δεδομένα της σημερινής εποχής,προκειμένου να αποτελέσει εφαλτήριο σχετικών προβληματισμών (παραδοχή 2).
Η πρώτη παραδοχή,αποκλείει εξαρχής λύσεις τύπου "οικονομικής αυτάρκειας" τις οποίες προβάλλουν ως επιλογές εκπρόσωποι ποικίλων ιδεολογικών χώρων (δεξιών και αριστερών).Το όραμα της "αυτάρκειας" όσο γοητευτικό κι αν ηχεί,τόσο χιμαιρικό αποδεικνύεται στην εφαρμογή του.Αποτελεί βασικό συστατικό της οικονομικής προόδου το γεγονός πως λόγω του καταμερισμού της εργασίας και της εξειδίκευσης της παραγωγής,είναι οικονομικά προτιμότερο να ανταλλάσσονται (επί χρήμασι φυσικά) προϊόντα στην παγκόσμια αγορά,παρά να παράγονται καθολικά από ένα (οποιοδήποτε) κράτος.
Η φενάκη της "αυτάρκειας" απηχεί αντιλήψεις του μεσοπολέμου που χαρακτήριζαν ολοκληρωτικά καθεστώτα (φασιστικά ή κομμουνιστικά).Με όρους οικονομίας είναι ανέφικτη ή για την ακρίβεια,μπορεί να επιτευχθεί σε ένα ελάχιστο επίπεδο διαβίωσης,μόνο υπό συνθήκες γενικευμένης ένδειας βασικών αγαθών.Με όρους πολιτικής,προϋποθέτει εκτεταμένο κρατικό έλεγχο της καταναλωτικής συμπεριφοράς των πολιτών,περιορισμούς,απαγορεύσεις,σωρεία κατασταλτικών διατάξεων.
Με λίγα λόγια,το όραμα της οικονομικής "αυτάρκειας",αντιστοιχεί σε μια οικονομία "hand to mouth" (άμεσης κατανάλωσης/ανύπαρκτης αποταμίευσης) υλοποιούμενη εντός πολιτικού ολοκληρωτισμού.
Προφανώς, ένα τέτοιο "όραμα" είναι αποκρουστικό (τουλάχιστον στη δική μου αντίληψη).
Ακόμη όμως κι αν υποθέταμε πως θα μπορούσε η Ελλάδα να επιτύχει σχετικά ικανοποιητικό επίπεδο οικονομικής αυτάρκειας δίχως εκπτώσεις στην κοινοβουλευτική της δημοκρατία,παραμένει ουσιαστικά προβληματική η υλοποίηση ενός τέτοιου σχεδίου εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Με άλλα λόγια προτάσεις "μονομερούς καταγγελίας του επαχθούς (sic) δανεισμού" συνεπάγονται-εφόσον υλοποιηθούν-την πολιτική απομόνωση της χώρας.
Τυχόν τυχοδιωκτική τύπωση "νέων δραχμών" θα είναι το αναπόφευκτο επακόλουθο της πιστωτικής κατάρρευσής μας (απώλεια δανειοληπτικής ικανότητας).Η επακόλουθη έκρηξη του πληθωρισμού θα εκμηδενίσει την αγοραστική δύναμη των πολιτών και-ακόμη κι αν υποθέσουμε πως υπάρχουν αγαθά προς κατανάλωση-η άμεση συνέπεια θα είναι κοινωνική έκρηξη (τύπου Μεσοπολέμου ή τύπου Αργεντινής προ εβδομάδων).Σε συνθήκες κοινωνικής έκρηξης,προφανώς τόσο η οικονομία όσο και η πολιτική δημοκρατία εξαϋλώνονται...
Συνοψίζοντας,οι συνήγοροι των προτάσεων "μονομερούς καταγγελίας του μνημονίου" και "οικονομικής αυτοτέλειας της χώρας εκτός διεθνών αγορών",εκτιμώ πως είτε εξ αγνοίας,είτε εκ σκοπιμότητος ,απεργάζονται τον όλεθρο της χώρας.
Η δεύτερη παραδοχή,διατηρεί την ανάλυσή μας εντός πραγματικότητος,αλλά θέτει εξίσου δύσκολες εξισώσεις.Διότι,ενώ η παραβίαση της πρώτης παραδοχής ισοδυναμεί με εύκολο άλμα στο κενό, η προσπάθεια εξεύρεσης λύσης με όρους οικονομικού ρεαλισμού,αντιστοιχεί με την επίπονη και επώδυνη αντιμετώπιση της καθημερινότητας όπως μας παρουσιάζεται και όχι όπως θα την επιθυμούσαμε.
Σε προηγούμενη ανάρτηση είχα περιγράψει αδρά τις τρεις αφηγήσεις http://nikorestis.blogspot.gr/2013/01/blog-post.html, που προβάλλουν ως απαντήσεις στην κρίση.Είχα επίσης εκφράσει την προτίμησή μου στη φιλελεύθερη αφήγηση.Το ζήτημα ωστόσο δεν απλοποιείται δια της επιλογής μιας αδρής οικονομικής πολιτικής.
Η οικονομία και η πολιτική,είναι για εμάς τους φιλελεύθερους έννοιες αλληλένδετες και αλληλοεξαρτώμενες.Κάθε οικονομικό μέτρο συνεπάγεται πολιτικές επιπτώσεις και κάθε πολιτική επιλογή έχει βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες οικονομικές συνέπειες.
Επιπλέον,ανατρέχοντας στο απώτερο αλλά και πρόσφατο παρελθόν των οικονομικών κρίσεων,διαπιστώνει κανείς διαφοροποιήσεις και μεταξύ φιλελεύθερων αναλυτών.
Για την Κρίση του "29, άλλη ερμηνεία δίνει ο Murray Rothbart ("America's Great Depression") και άλλη ο Milton Friedman ("Free to Choose"/The Anatomy of crisis).
Ο πρώτος ,συνεπής προς την ανάλυση του trade cycle που πρωτοπαρουσίασε ο Ludwig von Mises ("Human Action",1949) αποδίδει το "μπουμ" στη συνεχή παροχή πληθωριστικού χρήματος απ'τη Federal Reserve Bank (Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ,χαϊδευτικά "Fed"),που είχε αποτελέσματα αντίθετα απ'τα προσδοκώμενα: ο πληθωρισμός δεν εκτονώθηκε με περαιτέρω πληθωριστικές πολιτικές,αντίθετα εξωθήθηκε σε μια ισχυρότερη κατάρρευση μετά από μια σύντομη περίοδο χάριτος.Αυτό που θα ήταν μια απλή ύφεση-για τους οικονομολόγους της Αυστριακής Σχολής-μετατράπηκε λόγω της πληθωριστικής πολιτικής σε τραγικών διαστάσεων "κραχ"!
Αντίθετα,ο Friedman,παρόλο που είναι το ίδιο επικριτικός σε ό'τι αφορά την πληθωριστική πολιτική,υποστηρίζει πως θα μπορούσε η Fed να λύσει το πρόβλημα αν προχωρούσε σε ευρείας κλίμακας αγορά κυβερνητικών ομολόγων ("by engaging in large-scale open market purchases of government bonds").
Συνεπώς,η συζήτηση περί ευρω-ομόλογου θα είχε ενδεχομένως και φιλελεύθερο θιασώτη (αν ζούσε).Είναι πάντοτε επιπόλαιο να θέτουμε a priori διαχωριστικές γραμμές και ιδεολογικού τύπου θέσφατα συζητώντας (και) για την οικονομία.
Είναι πάντως χαρακτηριστικό πως το πραγματικό "κραχ"-κατά τον Friedman- δεν έγινε τον Οκτώβρη του 1929 (κατάρρευση μετοχών στο χρηματιστήριο),αλλά το Μάρτη του 1933 όταν η Ομοσπονδιακή κυβέρνηση αναγκάστηκε να κλείσει ("υποχρεωτική αργία") τις Τράπεζες επειδή η έλλειψη ρευστότητας είχε οδηγήσει σε σημαντική απομείωση των αποθεμάτων χρυσού της χώρας.
Το κρίσιμο κοινό σημείο στη φιλελεύθερη ανάλυση είναι πως, η δραματική εξέλιξη δεν είναι η κρίση καθεαυτή αλλά η εξέλιξή της σε πανικό των καταναλωτών (οπότε οι αθρόες αναλήψεις χρημάτων στεγνώνουν τις τράπεζες και οδηγούν σε "κραχ"-νομισματική κατάρρευση/monetary collapse).
Aντίθετα,οι περιοδικές οικονομικές κρίσεις,όχι μόνο δεν είναι επικίνδυνες,αλλά είναι απαραίτητες για την αναπροσαρμογή του οικονομικού περιβάλλοντος στις προτιμήσεις των καταναλωτών.Την άποψη αυτή συμμερίζονται όλοι οι μεγάλοι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι (από τον Mises ως τον Friedman).
Η απο-δαιμονοποίηση των οικονομικών κρίσεων από τους φιλελεύθερους αναλυτές,οδήγησε τη Naomi Klein να υποθέσει στο "Δόγμα του Σοκ",πως οι οικονομικές κρίσεις είναι επιδιωκόμενες! Ολόκληρο το σκεπτικό της συνιστά μια κακόπιστη ερμηνεία της φιλελεύθερης αποτίμησης του ρόλου των οικονομικών κρίσεων.
Ωστόσο,η παρερμηνεία της Klein,αποτελεί χρήσιμη αφορμή για τη μετάβαση στο δεύτερο προ-απαιτούμενο της εξόδου απ'την οικονομική κρίση: τις πολιτικές δράσεις!
Η οικονομική κρίση είναι και κρίση πολιτική (ίσως μάλιστα να προέκυψε από πολιτικές επιλογές).
Συνεπώς για την αντιμετώπισή της θα απαιτηθούν,όχι μόνο οικονομικές,αλλά και πολιτικές δράσεις.
Το 1976,η Βρετανία προσέφυγε στο ΔΝΤ για να δανειστεί.Δεκαετίες μεταπολεμικής κυριαρχίας Κεϋνσιανών μοντέλων ανάπτυξης (τόσο από Εργατικές,όσο και από Συντηρητικές κυβερνήσεις) είχαν εξαντλήσει τις δυνατότητές τους.Η χώρα πραγματοποιούσε στροφή προς φιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές,ήδη από την τελευταία κυβέρνηση των Εργατικών πριν αναλάβει η Thatcher.
Σύμφωνα με τον Stedman-Jones στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του "Masters of the Universe", αυτό που κυρίως διαφοροποίησε τη Thatcher σε σχέση με τους Εργατικούς,ήταν η πολιτική της απόφαση να συγκρουστεί με τα συνδικάτα.Ο ρόλος των συνδικάτων στη μεταπολεμική Αγγλία ήταν εξαιρετικά ενισχυμένος,οι διασυνδέσεις τους με το Εργατικό κόμμα πασίδηλες,η πολιτική τους δύναμη τεράστια! Οι οικονομικές απαιτήσεις των συνδικάτων (μισθολογικές αυξήσεις/ωριμάνσεις κλπ) θεωρούνταν εκ προοιμίου ικανοποιήσιμες απ'το Βρετανικό πολιτικό σύστημα.Καμία δημοσιονομική προσαρμογή δεν μπορούσε να τις περιορίσει.Η Thatcher τόλμησε να αμφισβητήσει έμπρακτα αυτή την πολιτική τάξη.Δίχως το δραστικό περιορισμό της πολιτικής ισχύος των συνδικάτων,καμία ουσιαστική οικονομική μεταρρύθμιση δεν ήταν δυνατόν να επιτευχθεί!
Καθώς γράφω αυτό το κείμενο,μεσούσης της κρίσης,διανύουμε ήδη την 7η ημέρα απεργίας στα ΜΜΜ. Τα συνδικάτα που ελέγχουν το χώρο κρατούν σε ομηρεία μια ολόκληρη κοινωνία (περίπου 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι χρησιμοποιούν καθημερινά τα ΜΜΜ στην Αττική) και έχουν μετατρέψει την καθημερινότητα των κατοίκων της Αττικής σε κόλαση!
Το ζήτημα ασφαλώς υπερβαίνει κάθε συνδικαλιστικό αίτημα μισθολογικών ικανοποιήσεων,αλλά και κάθε συζήτηση περί απεργιακού δικαιώματος (το οποίο είναι αυτονόητο) ή περί συμμετοχής στην απεργία.
Το ζήτημα είναι βαθιά πολιτικό: έχει δικαίωμα μια οποιαδήποτε επαγγελματική ομάδα να εκβιάζει συνειδητά το κοινωνικό σύνολο? Έχει το δικαίωμα η Πολιτεία να παρέχει τέτοια κοινωνική δύναμη σε μια επαγγελματική ομάδα δίχως να δίνει εναλλακτικές επιλογές στους πολίτες (έλλειψη ανταγωνιστικού φορέα μεταφορών)?
Οι φιλελεύθεροι έχουν από παλιά απαντήσει:"Όχι"!
Το ζητούμενο όμως είναι την ίδια απάντηση να δώσουν και όσοι δεν είναι φιλελεύθεροι.
Για να υπερβεί μια κοινωνία την κρίση,δεν αρκούν απλά νέου τύπου οικονομικές συνταγές.Επιβάλλεται συνολική αναθεώρηση πρακτικών και αντιλήψεων,όλου του συστήματος αξιών που χαρακτήριζε την παρακμιακή φαυλότητα που μας οδήγησε νομοτελειακά στη χρεοκοπία...
Και επειδή τον τόνο στην κοινωνία τον δίνουν πάντοτε οι εξέχοντες (σε κάθε χώρο),θα ήταν ευχής έργον αν μπορούσαν να αναδειχθούν μέσα απ'τα γεγονότα οι ηγέτες που θα μας οδηγήσουν σ'ένα φωτεινότερο αύριο.
Ως τώρα,ακόμη,αναζητούνται...
23/1/2013
No comments:
Post a Comment