Total Pageviews

Wednesday, May 2, 2012

Υπέρ εμπορίου απολογία

Με το εμπόριο,ελάχιστη σχέση έχω και η μέχρι τώρα επαγγελματική μου εμπειρία με έχει πείσει πως ως έμπορος είμαι-τουλάχιστον-ακατάλληλος.
Δεν έχω την ικανότητα ούτε το προϊόν μου να διαφημίσω,ούτε τον εαυτό μου να πλασάρω,ούτε δημόσιες σχέσεις να οικοδομήσω,ούτε ψηστήρι να κάνω,ούτε νέες επινοήσεις να λανσάρω στην αγορά...
Είμαι γιατρός και μόνο (με ό'τι αυτό "καλό" ή "κακό"συνεπάγεται)...

Επιπλέον,χρόνια τώρα,η κοινή γνώμη θεωρεί το εμπόριο κάτι σαν διαδικασία εξαπάτησης,μια ενασχόληση διόλου τιμητική και περίπου ηθικά ύποπτη!
Η ηθική απομείωση του εμπορίου,έχει πιθανώς τις ρίζες της στην Καινή Διαθήκη.Είναι γνωστό το επεισόδιο με τον Ιησού στο ναό του Σολομώντα που αναποδογύρισε τους πάγκους των μικροπωλητών οι οποίοι είχαν μετατρέψει το ναό σε "οίκο εμπορίου"!
Αργότερα,στα χρόνια του Μεσαίωνα,το εμπόριο ασκούνταν με ιδιαίτερη επιτυχία από τους Εβραίους.Ο αντισιωνισμός της Μεσαιωνικής Ευρώπης,ήταν εύκολο να αναθεματίσει εκτός από τα πρόσωπα και το αντικείμενο της δραστηριότητάς τους: ο ηθικά αποτρόπαιος Εβραίος ασκεί ένα αξιοκαταφρόνητο επάγγελμα!
Η Μαρξιστική ανάλυση που ακολούθησε,διόλου δε βοήθησε το εμπόριο να εξαγνισθεί: η επιδίωξη του κέρδους-κατά Μαρξ- δεν ήταν πια μια ηθικά κατακριτέα στάση,αλλά κάτι πολύ σοβαρότερο: ήταν υλοποίηση μιας εξόφθαλμης κοινωνικής αδικίας! Οι έμποροι είναι οι "εκμεταλλευτές" των ανθρώπων που επιδιώκουν να τους εξαπατούν για να κερδίζουν χρήματα: ιδού η σκιαγράφηση του εμπορίου από τον ιδιοφυή φιλόσοφο.
Υιοθετώντας τη Μαρξιστική οπτική,χιλιάδες διανοούμενοι καταδικάζουν έκτοτε το εμπόριο ως "στυγνή διαδικασία επιδίωξης κέρδους" ή "διαδικασία οικονομικής εκμετάλλευσης"! Η κορωνίδα αυτής της αντίληψης είναι η επίκληση του εμπορίου κατ'αντιδιαστολή προς κοινωνικές υπηρεσίες.Ενδεικτικά αναφέρω τα συνθήματα "η υγεία είναι αγαθό και όχι εμπόριο" ή "η παιδεία είναι αγαθό και όχι εμπόριο" κ.ο.κ

Είναι όμως πράγματι έτσι?
Χρειάστηκε να διαβάσω πια τους φιλελεύθερους στοχαστές,για να αποκτήσω μια διαφορετική οπτική για το εμπόριο,τον έμπορο,τη διαδικασία ανταλλαγής αγαθών,την επιδίωξη ατομικού κέρδους,τις συνέπειες αυτής της διαδικασίας στην ανέλιξη του βιοτικού επιπέδου της ανθρωπότητας,αλλά και στην εμπέδωση και εξάπλωση της δημοκρατίας!

Υποστηρίζω πια την άποψη πως,το εμπόριο-ειδικά το ελεύθερο εμπόριο- και οι επιπτώσεις του προάγουν τον ανθρώπινο πολιτισμό,τον πλούτο,τους δημοκρατικούς θεσμούς.

Η ίδια η δημοκρατία υπήρξε σύλληψη της αρχαίας Αθηναϊκής αγοράς.Οι άνθρωποι ανταλλάσσοντας αγαθά,άρχισαν να ανταλλάσσουν και ιδέες.Η κοινή συμμετοχή στην αγορά,προσέδωσε στο πλήθος την αίσθηση της κοινότητας.Αντί της βίαιης διαρπαγής,η οικονομική συναλλαγή,αντί της βίαιης επιβολής η ανταλλαγή απόψεων,αντί της δολοφονίας η έλλογη διαβούλευση.Η αγορά σηματοδότης της οικονομικής ζωής.Η εκκλησία του δήμου (στην οποία οι συμμετέχοντες πληρώνονταν) σηματοδότης ενός νέου τρόπου πολιτεύεσθαι,καθ'ομοίωσιν προς το "οικονομικώς συναλλάσεσθαι"!
Η ισότιμη συμμετοχή στην αγορά (για τους έχοντες χρήματα) σε αντιστοιχία με την ισότιμη ψήφο στην εκκλησία του Δήμου (για τους έχοντες πολιτικά δικαιώματα).Ιδού η πρωτογενής σύλληψη του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ατελής φυσικά-όπως κάθε τί νέο-αλλά πρωτοποριακή!
Θα χρειαστούν αρκετοί αιώνες για να συμπληρωθεί η δημοκρατία με την κατάργηση της δουλείας, το δικαίωμα της καθολικής ψήφου (ανδρών-γυναικών),τη διάκριση των εξουσιών,τα όρια της κοινοβουλευτικής αρχής, τη διάκριση των ατομικών δικαιωμάτων και το απαραβίαστο της ιδιωτικής σφαίρας των ατόμων,το σεβασμό των μειοψηφιών κλπ. Πολλές από τις κατακτήσεις των τελευταίων αιώνων,αποτελούν ακόμη αντικείμενο ζωντανής διαβούλευσης στις σύγχρονες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες ενώ,για το μεγαλύτερο τμήμα της ανθρωπότητας,αποτελούν δυστυχώς ακόμη έννοιες άγνωστες!

Η αγορά λοιπόν γέννησε τη δημοκρατία.Το παράδειγμα της αρχαίας Αθήνας δεν είναι το μόνο.Η αναγέννηση της δημοκρατικής ιδέας εντός του μεσαιωνικού κόσμου,πραγματοποιήθηκε στις ανεξάρτητες Ιταλικές πόλεις όπου το εμπόριο γνώρισε άνθηση (Μιλάνο,Γένοβα,Βενετία,Μπολώνια,Φλωρεντία).Η νέα τάξη των αστών που αναδείχθηκε,εκπροσώπησε το αίτημα για πολιτικές αλλαγές επί το φιλελεύθερον σε σχέση με την αριστοκρατία της εποχής,αλλά και προώθησε τις τέχνες και τα γράμματα,ως αναγκαία εφόδια για την απο-μαγικοποίηση του μεσαιωνικού κόσμου και την εκλογίκευσή του με μέσον τον ανθρώπινο νου.

Ακολούθησε χρονικά η Ένδοξη Επανάσταση στην Αγγλία και η ίδρυση του Βρετανικού Κοινοβούλιου,προς το οποίο έκτοτε ο μονάρχης οφείλει να προσαρμόζει τη βούλησή του,ως την πλήρη μετατροπή της σε κοινοβουλευτική δημοκρατία με τους βασιλείς σε θεσμικό/διακοσμητικό ρόλο.
Η Αμερικάνικη επανάσταση,συνέπεσε με τη διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και το αίτημα για απαλλαγή του εμπορίου από τους δασμούς που είχε επιβάλλει το Βρετανικό στέμμα.Άλλη μια περίπτωση συγχρονισμού των αιτημάτων για ελεύθερο εμπόριο και πολιτικές ελευθερίες.
Η Γαλλική επανάσταση που ακολούθησε,κινήθηκε στο αντίστοιχο πνεύμα διεκδικήσεων.Η καινοτομία της σε σχέση με τις προηγούμενες,ήταν πως πέρα από τις αστικές διεκδικήσεις των Γιακωβίνων,εκφράσθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία το αίτημα του εξισωτισμού εκ μέρους των λαϊκών στρωμάτων.Ο σοσιαλισμός,ακολουθούσε το φιλελευθερισμό ως ένα ακόμη γνήσιο τέκνο του Διαφωτισμού.

Αγορά και δημοκρατία λοιπόν συμβαδίζουν.Αντίστοιχα,οποτεδήποτε επιχειρήθηκε χειραγώγηση/στραγγαλισμός της αγοράς,νομοτελειακά ακολούθησε η παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων και η έκλειψη της δημοκρατίας.Το καθολικό παράδειγμα των κομμουνιστικών καθεστώτων (πρώην και νυν) είναι ιστορικά ενδεικτικό!

Το εμπόριο λοιπόν είναι μια διαδικασία εκδημοκρατισμού των κοινωνιών!
Μακράν του να αποτελεί εξαπάτηση,είναι μια διαδικασία αμοιβαίας επωφελείας: και τα δύο μέρη (πωλητής-αγοραστής) κερδίζουν.Ο πωλητής κερδίζει σε νόμισμα (δηλαδή το κοινά αποδεκτό μέσον ανταλλαγής),ο αγοραστής κερδίζει σε επίπεδο εκπλήρωσης προσωπικής ανάγκης.Το τί είναι φυσικά "ανάγκη" για τον καθένα,είναι απολύτως αδύνατον να προσδιοριστεί.Πέρα από τις βασικές βιολογικές ανάγκες (σίτιση,αναπαραγωγή,ένδυση,στέγαση,περίθαλψη)δεν υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια για το "αναγκαίο".Κάθε άνθρωπος επιλέγει να αποκτήσει ό'τι θεωρεί πρόσφορο ο ίδιος.Κάθε προσπάθεια καθορισμού των ανθρώπινων αναγκών,οδηγεί ιστορικά σε περιορισμό της ανθρώπινης ελευθερίας.Και εδώ το παράδειγμα των κομμουνιστικών καθεστώτων είναι διαυγές!

Το εμπόριο φυσικά,προάγει τον πλούτο! Δε χρειάζεται ιδιαίτερη επιχειρηματολογία επ'αυτού.Η άνθηση των εμπορικών δραστηριοτήτων,συνοδεύεται πάντοτε από άνοδο του βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων και το αντίστροφο.Στις καπιταλιστικές κοινωνίες,ο πλούτος δε διαμοιράζεται ισομερώς,διαχέεται όμως προς όλα τα κοινωνικά στρώματα.Αντίθετα,στις κοινωνίες που επιχειρήθηκε η ισότιμη κατανομή του πλούτου (ξανά οι κομμουνιστικές για παράδειγμα),επικράτησε γενικευμένη ένδεια και πολιτικός ολοκληρωτισμός!

Το εμπόριο τέλος-για την ακρίβεια το ελεύθερο εμπόριο-προάγει την ειρήνη μεταξύ των ανθρώπινων κοινωνιών!Η πρόταση μπορεί να σοκάρει εκ πρώτης όψεως τους απολογητές του Μαρξιστικού δόγματος οι οποίοι υποθέτουν πως ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός γεννά πολέμους! Η αλήθεια είναι όμως, πως είναι αντίθετα οι κρατικές παρεμβάσεις σε βάρος του ελεύθερου εμπόριου,που γέννησαν τις συγκρούσεις του παρελθόντος,με κορυφαία τον Ά.Π.Π. Ο μερκαντιλισμός,η πολιτική δηλαδή του εμπορικού προστατευτισμού,οδήγησε στις διακρατικές συγκρούσεις του 19ου και 20ου αιώνα! Το ελεύθερο εμπόριο αντίθετα,υπήρξε πάντοτε παράγοντας ειρήνης. Το παράδειγμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι χαρακτηριστικό: έχοντας μετατραπεί σε μεγάλο βαθμό σε ζώνη ελεύθερου εμπορίου,πρακτικά έχει εκμηδενίσει την πιθανότητα ένοπλης σύρραξης μεταξύ των κρατών-μελών της! Διόλου μικρό επίτευγμα για μια περιοχή που ιστορικά έχει βιώσει τη φρίκη δύο παγκοσμίων και εκατοντάδων μικρότερων πολέμων!

Αντιτίθεται άραγε η εμπορική λογική στην αντίληψη της κοινωνικής προσφοράς?
Είναι η παρεχόμενη με όρους κέρδους "υγεία" ή "παιδεία" υποδεέστερη της επιθυμητής?
Το ερώτημα δεν επιδέχεται μονολεκτική απάντηση.Είμαι οπαδός των επιλογών,επιθυμώ να συνυπάρχουν δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση,δημόσια και ιδιωτική περίθαλψη.Και στις μεν και στις δε,μπορεί κανείς να συναντήσει στρεβλώσεις αλλά και εξαιρετικές παροχές.Ας μη λησμονούμε πως ο βασικός συντελεστής παροχών είναι ο άνθρωπος-εκπαιδευτικός και ο άνθρωπος-ιατρός.Όσο εξατομικευμένα είναι τα χαρακτηριστικά του καθενός,τόσο εξατομικεύεται και το προϊόν της εργασίας τους! Οι σύγχρονες δημοκρατίες,οφείλουν να συντηρούν αποτελεσματικά και αξιόπιστα συστήματα υγείας/εκπαίδευσης,ακόμη και αν χρειάζεται να τις συνδράμουν ιδιώτες προς αυτή την κατεύθυνση! Χρειάζεται διαφάνεια στους όρους συνεργασίας και ενημέρωση του πολίτη,δίχως αφορισμούς και υπεραπλουστεύσεις.Όσο "εμπόριο" κρύβεται πίσω από μια ιδιωτική κλινική,άλλο τόσο μπορεί να κρύβεται πίσω από το σύνθημα "δωρεάν υγεία"! Το ζήτημα δεν αναλύεται εδώ,θα χρειαστεί να επανέλθω.
Η απληστία,είναι βέβαια ανθρώπινο χαρακτηριστικό.Το γεγονός πως είναι κάπως θαμπός ο ορισμός της,δε σημαίνει πως είναι ανύπαρκτη.Και πάλι όμως,σε συνθήκες ελεύθερου εμπόριου,ευδοκιμεί δυσκολότερα.Αντίθετα,σε συνθήκες κρατικού παρεμβατισμού,βρίσκει προσφορότερο έδαφος: τυπικό παράδειγμα ο διαπλεκόμενος ιατρός που χάρη στην κρατική ευνοιοκρατία είχε θέση και στο ΙΚΑ και στο ΤΕΒΕ και στο Δήμο και σε όποια άλλη διαθέσιμη έμμισθη υπηρεσία.Σε συνθήκες ανοιχτού ανταγωνισμού,το συγκριτικό αυτό πλεονέκτημα ελλείπει,ο πρώην ευνοημένος του συστήματος εκτίθεται σε ισότιμο ανταγωνισμό με τους ομότεχνούς του,οι πολίτες απελευθερώνονται από την κηδεμονία του,ο ανταγωνισμός ευνοεί τον ικανότερο!
Εκτός από την απληστία και η γενναιοδωρία είναι εξίσου ανθρώπινο χαρακτηριστικό.Η γενναιοδωρία δεν εκφέρεται μόνο με όρους χριστιανικής ανέχειας (εκ του υστερήματος ημών),αλλά και με όρους αστικής γαλαντομίας (κιμπαριλίκι)! Δεκτές και οι δύο,η δεύτερη όμως είναι ίσως αισθητικά αρτιότερη!

Μακράν λοιπόν του να αποτελεί απαξία,το εμπόριο είναι αληθινό αγαθό.Το δε ελεύθερο εμπόριο,είναι ιδανικό για την ανθρωπότητα! Ο κόσμος των αστών,μπορεί να προξενούσε απέχθεια στον Νίτσε ως αντι-ηρωικός κόσμος,είναι όμως ένας κόσμος σαφώς δημοκρατικότερος,ειρηνικότερος και πλουσιότερος απ'αυτόν που ο Νίτσε οραματίζονταν.
Θα τολμούσα να πω,πως είναι και ένας κόσμος δικαιότερος για τους αδύναμους,για όσους ενδεχομένως βιώνουν το άχθος της ανέχειας,αλλά έχουν προ πολλού λυτρωθεί από τον κίνδυνο της φυσικής εξόντωσης.

Ο στόχος της ανθρωπότητας,πρέπει για μένα να είναι σταθερά προσανατολισμένος στην εξάλειψη της φτώχειας και στην προώθηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Το ελεύθερο εμπόριο,είναι νομίζω βασικό εργαλείο-ασφαλώς όχι το μόνο- προς αυτή την κατεύθυνση.

ΥΓ Η φωτογραφία είναι από μια πρόσφατη αμερικανο-ιαπωνική συνάντηση.Δύο μεγάλες χώρες που κάποτε αιματοκύλισαν τον Ειρηνικό,εδώ και χρόνια είναι σύμμαχοι εν ειρήνη και επ'αμοιβαία εμπορία αγαθών.Το μπονσάι σε πρώτο πλάνο,είναι υπενθύμιση πως το εμπόριο μπορεί κάλλιστα να συνυπάρχει με την τέχνη και την αγάπη προς τη φύση.Αλλά αυτό είναι ένα άλλο ζητούμενο...

2/5/2012


2 comments:

  1. Εξαιρετικό.

    Εννοείται ότι δωρεάν παιδεία και υγεία θα έχουμε όταν οι γιατροί, οι νοσοκόμοι, οι φαρμακευτικές εταιρείες κλπ θα εργάζονται χωρίς αμοιβή.

    Μέχρι τότε θα έχουμε υγεία και παιδεία πολλαπλάσιου κόστους και υποβαθμισμένης ποιότητας, με ανοικτές τις κερκόπορτες για να βιοπορίζονται και να θησαυρίζουν οι ημέτεροι υποστηρικτές και ψηφοφόροι.

    ReplyDelete
  2. Εξαιρετική προσέγγιση. Το εμπόριο αποτελούσε το κύριο μέσο επικοινωνίας. Ακόμα και τα ίδια με΄σα επικοινωνίας (επιστολές κλπ) μεταφέρονταν με εμπορικά καραβάνια, ενώ και τα πρώτα ταχυδρομεία μετέφεραν κι εμπορεύματα. Είναι το βασικό μέσο μετάδοσης ιδεών κι αρχών (βλ. τη σημαντική ελληνική θέση γεωγραφικά). Οι προαστική τάξη εξαιτίας του εμπορίου έφτασε σε σημείο ιστορικά να ανακαλύψει εκτός από τη λογική των πιστώσεων και τις συναλλαγματικές/επιταγές (χρεώγραφα) και τη βασική λογική του τραπεζικού δανεισμού. Οι έμποροι ήταν οι πρώτοι τραπεζίτες και ανακάλυψαν ότι επειδή ποτέ οι πελάτες δε ζητούσαν όλοι μαζί τα χρήματά τους, εκείνοι είχαν την ευκαιρία να δανείζουν (πλησίασαν και τον κανόνα του χρυσού μαθηματικά).

    ReplyDelete